China Mieville, Dworzec Perdido

Nowe Crobuzon, którego centralny punkt stanowi olbrzymi gmach dworca Perdido, to miasto brudne i odrażające. Jak w każdej wielkiej metropolii, większość stanowią slumsy, jak każda metropolia, musi mieć cuchnące kanały i wielkie wysypiska śmieci. No i mieszkańcy. Naukowiec Isaac der Grimnebullin i jego owadogłowa kochanka Lin dostają dość osobliwe zlecenia. Grimnebullin ma przywrócić Yagharkowi (rasa człowiek-orzeł) możliwość latania po tym, jak w wyniku kary odcięto mu skrzydła. Artystka Lin ma stworzyć rzeźbę Motleya, bossa przestępczego półświatka, którego główną cechą jest... zmienność. Motley należy do prze-tworzonych (człowiek-maszyna) – jest istotą, które swoje ciało traktuje jak pole eksperymentu. Lin i Grimnebulin nie wiedzą, że podjęcie się tych zadań doprowadzi do powstania zagrożenia, które obejmie wszystkich mieszkańców Nowego Crobuzon. To zagrożenie będzie tak przerażające, że przestraszy się go sam Diabeł. 

Robert Silverberg, Zamek Lorda Valentine’a

„Zamek Lorda Valentine’a” to pierwsza powieść ze znanego cyklu o planecie Majipoor.

Valentine budzi się w pobliżu miasta Pidruid. Nie pamięta, jak się tam znalazł, ani kim konkretnie jest. Z przeszłością łączy go jedynie bogato wyposażony mieszek. Niestety, Valentine nie jest nawet świadomy wartości trzymanych w nim monet. W mieście za kilka dni odbędzie się wielki festyn, na którym mieszkańcy świętować będą przybycie Koronala. Władca traktowany dotąd z szacunkiem, zaczął w ostatnim czasie wydawać osobliwe rozporządzenia. Jednak sny płynące od Pani i Króla Snów nie dają powodu do niepokoju, więc mieszkańcy zamierzają świętować hucznie. Valentine z braku innych pomysłów, dołącza do grupy żonglerów. W miarę upływu czasu jego sny zostają zdominowane przez straszne obrazy zniszczonej planety. Czy Majipoorowi grozi niebezpieczeństwo i czy ma z nim coś wspólnego Koronal o imieniu... Valentine?

Wojciech Cejrowski, Gringo wśród dzikich plemion

Zawsze mi się wydawało, że jeśli ktoś podróżuje po świecie, jest go po prostu ciekawy. Interesują go ludzie oraz podobieństwa i różnice, które go z nimi łączą i go od nich dzielą. Wydawało mi się, że taki podróżnik jest obserwatorem, stara się znaleźć wspólny mianownik dla ludzi z kultur zamieszkujących najbardziej fantastyczne zakamarki naszej planety. Taki podróżnik nie ocenia tylko opisuje, dodając kontekst dla jak najlepszego zrozumienia. Więc jeśli taki podróżnik napisze książkę, będzie to książka o ludziach, których odwiedza. Tymczasem książka Cejrowskiego jest przede wszystkim o nim samym, jest cejrocentryczna. Co wiem po jej przeczytaniu? Wiem, że Cejrowski-Kocha-Dzikich. Wiem, bo mi to ciągle powtarza, ale jednak tak naprawdę żadnego osobiście nie spotykam. Dzicy nie występują pod imionami. Płyną przez karty tej książki jednorodną masą, która stanowi tylko tło dla przygód autora. A o swoich przygodach Cejrowski opowiada dość wnikliwie. Wiem, że przeszedł granicę gwatemalsko-honduraską na książeczkę zdrowia, wiem, że miał w palcu larwę motyla canero, wiem, że ileś tam razy otarł się o śmierć, a wybrnął tylko dzięki swojemu niepowtarzalnemu sprytowi i tupetowi. Rozbudowane ego autora ustępuje na chwilę miejsca tylko innym białym – misjonarzowi, łowcy motyli czy Blondynce. Dzicy natomiast występują jako tragarze, przewodnicy i konwojenci. Robią to, co zawsze – służą białemu.

Brian Aldiss, Non stop

Plemię Greena przemierza wszechświat nie zdając sobie sprawy, że ich dom to tak naprawdę statek kosmiczny. Tę wiedzę tajemną posiada kapłan Marapper, który namawia m.in. myśliwego Complaina na wyprawę w poszukiwaniu Sterowni. Chciwy i chytry kapłan chce władzy nad statkiem. Żeby jednak tego dokonać konieczne jest przedarcie się przez porośnięte ponikami Martwe Drogi i pokonanie mieszkańców Dziobu. Na drodze czyha sporo niebezpieczeństw, z których inteligentne szczury i porozumiewające się telepatycznie ćmy to nic w porównaniu z Gigantami i Obcymi. Cała ich wyprawa zmierza do zaskakującego finału, dzięki któremu odkryją prawdę o nich samych.

„Non stop” to pierwsza powieść SF tego znanego amerykańskiego pisarza. Wydana ponad pół wieku temu, poza pistoletami atomowymi, nie razi anachronicznością. Za to trzyma w napięciu od pierwszych stron. Razem z bohaterami startujemy od stanu całkowitej niewiedzy, by zostać oświeconymi na końcu książki. „Non stop” to przykład dobrej fantastyki przygodowej. Ale nie tylko. Można w niej doszukać się odprysków naszych współczesnych pragnień. Bo czy ludzkość nie przemierza kosmosu, nie wiedząc zbytnio skąd i dokąd zmierza? I czy nie ma nadziei na to, że spotka w końcu jakiś światlejszych obywateli wszechświata, którzy wytłumaczą, o co w tym wszystkim chodzi? Tymczasem, mówi Aldiss, jesteśmy skazani na niewiedzę a nasze „życie jest długą, trudną podróżą”, w której widzimy tylko cienie na ścianach jaskini.

Jacek Bocheński, Antyk po antyku

Miało być tak pięknie. Zachęcona opisem na okładce, nastawiałam się na prawdziwą podróż przez wieki z profesorem erudytą. Miał być dla mnie jak Wergiliusz, który oprowadzi mnie po zaświatach antyku. Mieliśmy razem tropić starożytne wątki we współczesności. Miałam wsłuchiwać się w jego „pełne subtelnego humoru refleksje”, miałam czerpać pełnymi garściami z jego wiedzy. Cóż... Tymczasem z siedmiu esejów, które składają się na niewielki „Antyk po antyku”, tylko jeden (pierwszy) zdaje się spełniać te kryteria. Reszta, poza nielicznymi fragmentami, to po prostu zapiski (pamiętnik) starszego pana, które dla biografów profesora (i nie tylko) na pewno okazały się ciekawe – jego przyjaźń z Herbertem, okoliczności wydania „Boskiego Juliusza” lub rozważania o tym, kiedy Stempowski zaczął myśleć o przybliżeniu polskim czytelnikom Owidiusza. Trudno jednak uznać utyskiwania na to, że nie uczy sie już łaciny w szkołach za tropienie antycznych wątków we współczesności. To mniej więcej tak, jakby napisać, że Madonna jest katoliczką, bo ma na imię Madonna i w dodatku śpiewa „Like a virgin”. Niestety znów wydaje mi się, że wydawcy poprzestali na przeczytaniu pierwszych kilkudziesięciu stron książki. Co więc ciekawego jest w tym jednym eseju? Dowiadujemy się z niego, jakie są społeczne skutki rewolucji przemysłowej, kto właściwie uczy dziś kogo, kim jest Homo novans i czy to przyjemny typ oraz jak to wszystko było kiedyś (czyli w starożytności). Ale, żeby za pięćdziesiąt stron od razu nominować do Nike 2011?

Martyna Wojciechowska, Kobieta na krańcu świata 2

Przyznaję – sięgnęłam po tę książkę ze względu na postać autorki. Imponuje mi tym, że realizuje w życiu swoje marzenia, ciągle prze naprzód i nie przeszkadzają jej w tym nawet najwyższe góry na naszej planecie. Imponuje mi, że nie zrezygnowała z tego wszystkiego na rzecz macierzyństwa. Wiele kobiet w Polsce rezygnuje ze swoich planów zawodowych, bo utarło się, że jeśli tego nie zrobią, będą złymi matkami. A bycie „złą matką” ma mniej więcej taki wydźwięk jak „gej Żyd”, czyli negatywny.

No więc zaimponowała mi postać autorki, ale mimo wszystko spodziewałam się banałów w rodzaju: „kobiety są szyją, która kręci głową” – takich wyświechtanych frazesów o roli kobiet i mężczyzn. Tymczasem... książka mnie zaskoczyła.

Isaac Asimov, Fundacja

Wydana w 1951 roku w USA „Fundacja” to cztery opowiadania (z ośmiu) opublikowane w czasopiśmie Astounding Magazine między rokiem 1942 a 1950. Opowiadają o pierwszych stu latach po założeniu Fundacji przez Hariego Seldona na peryferiach Galaktyki. Akcja rozpoczyna się w stolicy Imperium, Trantorze. Powierzchnia planety wynosząca 75 mln mil kwadratowych jest w całości zurbanizowana. Zamieszkuje ją ponad czterdzieści miliardów ludzi, którzy skupiają się głównie na obsłudze administracyjnej Imperium (obejmującego 25 mln zamieszkanych planet Galaktyki). Trantor jest w całości uzależniony od dostaw towarów z innych planet. W samym sercu Imperium Hari Seldon, naukowiec psychohistoryk, głosi herezje o jego upadku. Twierdzi, że dzięki wyliczeniom statystycznym opartym na danych geopolitycznych jest w stanie podać dokładną datę katastrofy i liczbę barbarzyńskich lat po niej. Władze Imperium nie są zadowolone. W wyniku pokazowego procesu zgadzają się na kompromis – utworzenie na odległym Terminusie Fundacji, która ma zająć się spisywaniem i katalogowaniem wszelkiego dziedzictwa kulturalnego ludzkości. W ten sposób wpływ barbarzyńskich lat ma zostać zminimalizowany. Jednak to tylko przykrywka a wie o tym jedynie Hari Seldon. Z czasem instytucja naukowa przeradza się w siłę polityczną, a następnie w osobny organizm państwowy. W czasie rządów wykorzystuje kolejno naukę, która następnie przeradza się w religię, która następnie przeradza się w handel. Dzięki nim Fundacja jest w stanie zapanować nad nieprzychylnymi sąsiadami i rośnie w siłę. Tymczasem Imperium pogrąża się w coraz większym chaosie a władzę w różnych jego dawnych częściach przejmują barbarzyńcy. Ale jest jeszcze nadzieja. Po drugiej stronie Galaktyki, miliony lat świetlnych od Terminusa, Hari Seldon założył bliźniaczą Fundację.